- การใช้ Rotary Evaporator เพื่อระเหย Solvent
การใช้ Rotary Evaporator (Rotavap) เพื่อระเหย Solvent (ตัวทำละลาย) เป็นกระบวนการที่นิยมในห้องปฏิบัติการ โดยเฉพาะในงานเคมีอินทรีย์หรือชีวเคมี เพื่อแยกตัวทำละลายออกจากสารละลาย โดยกระบวนการนี้อาศัยการลดจุดเดือดของตัวทำละลายด้วยการควบคุมความดันและอุณหภูมิ รวมถึงการเพิ่มพื้นที่ผิวสัมผัสของสารผ่านการหมุนขวดกลั่น
ขั้นตอนการใช้งาน Rotary Evaporator
- เตรียมสารละลาย
- เติมสารละลายที่ต้องการระเหยลงในขวดกลั่น (rotary flask) โดยให้ปริมาณอยู่ไม่เกิน 50% ของความจุขวด เพื่อป้องกันการล้นหรือกระเด็น
- ติดตั้งขวดกลั่น
- ต่อขวดกลั่นเข้ากับอุปกรณ์โรตารี่และตรวจสอบความแน่นหนา พร้อมกับต่อขวดรองรับ (receiving flask) ในตำแหน่งที่เหมาะสม
- ตั้งอุณหภูมิอ่างน้ำ
- ตั้งอุณหภูมิอ่างน้ำให้อยู่ในช่วงที่เหมาะสมกับจุดเดือดของตัวทำละลาย (โดยทั่วไปควรต่ำกว่าจุดเดือดของตัวทำละลายที่ความดันบรรยากาศ)
- สร้างสูญญากาศ
- เปิดปั๊มสุญญากาศเพื่อลดความดันภายในระบบ ซึ่งช่วยลดจุดเดือดของตัวทำละลายให้อยู่ในระดับที่ปลอดภัยสำหรับการระเหย
- เริ่มหมุนขวดกลั่น
- เปิดระบบหมุนของขวดกลั่น โดยตั้งค่าความเร็วในการหมุนให้เหมาะสม (ปกติ 50–150 รอบต่อนาที) เพื่อเพิ่มพื้นที่ผิวสัมผัสของสารละลาย
- สังเกตการระเหย
- เมื่อเริ่มระเหย ตัวทำละลายจะกลายเป็นไอและถูกส่งไปยังตัวควบแน่น (condenser) ซึ่งน้ำเย็นจะช่วยควบแน่นไอให้กลายเป็นของเหลวอีกครั้งและไหลลงสู่ขวดรองรับ
- หยุดการทำงาน
- เมื่อระเหยตัวทำละลายเสร็จสิ้น ให้หยุดระบบหมุน
- ปิดปั๊มสุญญากาศอย่างช้า ๆ เพื่อปล่อยความดันเข้าสู่ระบบ
- ถอดขวดกลั่นออกอย่างระมัดระวัง
เคล็ดลับเพื่อการระเหย Solvent อย่างมีประสิทธิภาพ
- เลือกอุณหภูมิที่เหมาะสม: ควรเลือกอุณหภูมิที่ไม่สูงจนเกินไปเพื่อลดความเสี่ยงที่สารสำคัญจะเสื่อมสภาพ
- ควบคุมความดัน: ปรับความดันให้เหมาะสมกับจุดเดือดของตัวทำละลาย
- ป้องกันการเดือดพุ่ง (bumping): สามารถเพิ่มแท่งกวนหรือเม็ดเดือดลงในขวดกลั่นเพื่อช่วยควบคุมการเดือด
- ใช้น้ำเย็นในตัวควบแน่น: น้ำเย็น (5–10°C) จะช่วยควบแน่นไอระเหยได้ดีขึ้น
ข้อควรระวัง
- ตรวจสอบว่าอุปกรณ์ทุกชิ้นติดตั้งแน่นหนาและอยู่ในสภาพสมบูรณ์
- หลีกเลี่ยงการเติมสารละลายมากเกินไปในขวดกลั่น
- อย่าปิดระบบสุญญากาศทันทีขณะยังร้อน เพราะอาจทำให้ขวดแตกจากความต่างของความดัน
- ทำความสะอาดอุปกรณ์ทันทีหลังใช้งาน เพื่อป้องกันการสะสมของคราบสารเคมี
Rotary Evaporator เป็นเครื่องมือที่มีความยืดหยุ่นและใช้งานง่าย ช่วยเพิ่มความสะดวกและปลอดภัยในการระเหยตัวทำละลายในห้องปฏิบัติการ.