บทบาทของสารมาตรฐานในการทวนสอบเครื่องมือวิเคราะห์ในโรงงานอาหาร
ทำไมโรงงานอาหารต้องสนใจ “การทวนสอบเครื่องมือวิเคราะห์”
สำหรับโรงงานอาหารยุคใหม่ ผลวิเคราะห์จากห้องแล็บ ไม่ใช่แค่ตัวเลขบนกระดาษ
แต่เป็นตัวตัดสินว่า…
- สินค้าจะ “ผ่าน QC” หรือ “ต้องคืนล็อต”
- สินค้าจะ “ผ่านด่าน อย./ศุลกากร” หรือถูกกัก
- แบรนด์จะ “สร้างความเชื่อมั่น” หรือ “เสียความน่าเชื่อถือ”
เครื่องมือวิเคราะห์ เช่น HPLC, GC, ICP-MS, AAS, UV-Vis, FTIR ฯลฯ จึงต้องให้ผลที่ แม่นยำ ทำซ้ำได้ และสอบกลับตามมาตรฐานสากล
สิ่งที่ขาดไม่ได้ในการดูแลคุณภาพของเครื่องมือเหล่านี้คือ “สารมาตรฐาน (Certified Reference Material: CRM)” ที่ใช้สำหรับ ทวนสอบ (Verification) และ สอบเทียบ (Calibration) เครื่องมืออย่างสม่ำเสมอ
สารมาตรฐาน (CRM) คืออะไร?
สารมาตรฐาน (Certified Reference Material: CRM) คือวัสดุอ้างอิงที่
- มีค่าความเข้มข้นหรือค่าคุณสมบัติ “ถูกต้อง” และ “ผ่านการรับรอง (Certified)”
- มี ค่าความไม่แน่นอน (Uncertainty) ระบุอย่างชัดเจน
- มีการสอบกลับได้ (Traceability) ไปยังมาตรฐานอ้างอิงสากล เช่น NMI, NIST
- ออกโดยผู้ผลิตที่ได้รับการรับรอง เช่น ISO 17034 และการทดสอบค่าระบุโดยห้องปฏิบัติการที่ได้รับการรับรอง ISO/IEC 17025
ในมุมของโรงงานอาหาร CRM คือเครื่องมือสำคัญ เพื่อให้แน่ใจว่า…
“ผลวิเคราะห์ที่ห้องแล็บให้ลูกค้า และใช้ตัดสินสินค้า มีความถูกต้องตามความเป็นจริงมากที่สุด”
บทบาทสำคัญของสารมาตรฐานในการทวนสอบเครื่องมือวิเคราะห์ในโรงงานอาหาร
1. ทวนสอบความถูกต้องของเครื่องมือ (Instrument Performance Verification)
ทุกครั้งที่เราใช้งานเครื่องมือวิเคราะห์ เช่น
- ตรวจโลหะหนักด้วย ICP-MS / AAS
- ตรวจสารกันเสีย สารกันหืนด้วย HPLC
- ตรวจสารปนเปื้อนเช่น ยาปฏิชีวนะ หรือสารกำจัดศัตรูพืชด้วย LC-MS/MS
เราต้องมั่นใจว่าเครื่องมือยังทำงาน “ปกติ” ไม่เพี้ยน สารมาตรฐาน (CRM) จะช่วยเรา:
- เช็ค ความถูกต้อง (Accuracy)
เปรียบเทียบค่าที่เครื่องวัดได้ กับค่าที่ “รับรองมาแล้ว” ในใบรับรองสารมาตรฐาน (Certificate) - เช็ค ความทำซ้ำได้ (Repeatability)
ยิงซ้ำหลาย ๆ ครั้ง แล้วดูว่าค่าแกว่งมากหรือน้อย - เช็ค ความเสถียรของสัญญาณ (Stability)
ใช้ CRM เป็น QC sample ในแต่ละวัน แล้ว plot เป็น Control Chart เพื่อตรวจว่าเครื่องยังทำงานในช่วงที่ยอมรับได้
หากค่าเริ่ม “หลุดช่วง” หรือแนวโน้มเริ่มเพี้ยนไปเรื่อย ๆ นั่นคือสัญญาณว่า เครื่องต้องได้รับการซ่อมบำรุง / สอบเทียบ / ทำ Maintenance เพิ่ม
2. ใช้สำหรับสอบเทียบ (Calibration) และสร้างกราฟมาตรฐาน (Calibration Curve)
อีกบทบาทหนึ่งที่สำคัญมากของ CRM คือการใช้ในการ:
- เตรียมสารมาตรฐานเพื่อสร้าง Calibration Curve
- ยืนยันช่วงความเข้มข้นที่เครื่องสามารถวัดได้อย่างแม่นยำ
ตัวอย่างในโรงงานอาหาร เช่น การตรวจ:
- โลหะหนัก (Pb, Cd, As, Hg) ในวัตถุดิบอาหาร
- วิตามิน ในผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร
- Mycotoxins เช่น Aflatoxin, Ochratoxin ในธัญพืช
- สารกันเสีย / สารให้รส / สารแต่งกลิ่น ต่าง ๆ
หากใช้สารละลายที่ “ผสมเอง” โดยไม่มีการรับรองค่า
ก็ยากที่จะพิสูจน์ภายหลังว่าค่าที่วิเคราะห์ได้ “น่าเชื่อถือจริงหรือไม่”
แต่หากใช้ CRM ชนิดที่ ผ่านการรับรอง และมีการระบุความไม่แน่นอน (Uncertainty)
ห้องแล็บสามารถ ใช้ค่าจาก CRM เป็นฐาน ในการ คำนวณ Uncertainty ของผลวิเคราะห์ของตัวอย่างจริงได้อย่างมีหลักการ
3. ใช้ในการทวนสอบวิธีวิเคราะห์ (Method Validation / Verification)
สำหรับโรงงานอาหารที่ต้อง:
- พัฒนาวิธีวิเคราะห์ใหม่
- นำวิธีจาก มาตรฐาน AOAC / ISO / Codex / Thai FDA มาประยุกต์ใช้
- เตรียมการขอหรือรักษาใบรับรอง ISO/IEC 17025
สารมาตรฐาน (CRM) จะถูกนำมาใช้ในขั้นตอนของ:
- Accuracy (Trueness) – เปรียบเทียบค่าที่วัดได้กับค่าจริงของ CRM
- Precision – ทดสอบความทำซ้ำ (Repeatability, Reproducibility) ด้วย CRM
- Linearity – ตรวจสอบว่าค่าตอบสนองของเครื่องเป็นเส้นตรงในช่วงความเข้มข้นที่ต้องการหรือไม่
- LOD/LOQ – ใช้ CRM ที่ความเข้มข้นต่ำเพื่อตรวจระดับการตรวจพบ
- Recovery – ใช้ CRM หรือตัวอย่างที่ spike ด้วย CRM เพื่อดู % การกู้คืนของสาร
หากไม่มี CRM กระบวนการเหล่านี้จะขาด “หลักฐานอ้างอิง” ทำให้เอกสารการทวนสอบวิธี (Method Validation Report) ไม่แข็งแรงพอสำหรับใช้ยื่นต่อหน่วยงานรับรองและลูกค้าองค์กร
4. ใช้เป็นตัวอย่างควบคุมคุณภาพประจำวัน (Quality Control Sample)
ในงานห้องแล็บโรงงานอาหารที่มีการวิเคราะห์ทุกวัน การใช้ QC sample ที่เตรียมจาก CRM จะช่วย:
- ตรวจติดตามคุณภาพผลวิเคราะห์แบบ “วันต่อวัน”
- ลดโอกาสที่เครื่องเพี้ยน แต่เราไม่รู้ตัว
- สร้าง Control Chart (เช่น Levey–Jennings) เพื่อติดตามแนวโน้มค่าระยะยาว
เมื่อมีระบบ QC ที่ดี โรงงานสามารถ:
- ลดโอกาสการต้อง re-test ตัวอย่าง
- ลดความเสียหายจากการปล่อยสินค้าที่ผลวิเคราะห์คลาดเคลื่อน
- เพิ่มความเชื่อมั่นในสายตาลูกค้า / Auditor / ลูกค้าต่างประเทศ
ตัวอย่างการใช้สารมาตรฐานในโรงงานอุตสาหกรรมอาหาร
ตัวอย่างที่ 1: ตรวจโลหะหนักในวัตถุดิบอาหารด้วย ICP-MS
- ใช้ Inorganic CRM ที่มีค่า Pb, Cd, As, Hg ชัดเจน
- เตรียม Calibration Curve จากสารมาตรฐานหลายระดับ
- ใช้ CRM อีกตัวเป็น QC sample ยิงทุก batch หรือทุก 10–20 ตัวอย่าง
- ตรวจสอบว่า %Recovery อยู่ในเกณฑ์ที่กำหนด (เช่น 80–120%)
ตัวอย่างที่ 2: ตรวจวิตามินในผลิตภัณฑ์เสริมอาหารด้วย HPLC
- ใช้ Organic CRM เช่น Vitamin B1, B2, B6, B12, Vitamin C, Vitamin E เป็นต้น
- สร้าง Calibration Curve แบบ Multi-component
- ใช้ CRM เป็น spike ในเมทริกซ์อาหาร เพื่อดู Matrix Effect และ %Recovery
ตัวอย่างที่ 3: ตรวจสารกันเสียหรือวัตถุเจือปนอาหาร
- ใช้ CRM ของสารกันเสีย เช่น Sorbic acid, Benzoic acid หรือ Sweeteners
- ใช้ยืนยันว่าระบบ HPLC/GC ยังตรวจหาสารได้แม่นยำในระดับ ppm หรือ ppb
เลือกสารมาตรฐาน (CRM) แบบไหนดีสำหรับโรงงานอาหาร?
เมื่อโรงงานต้องเลือก CRM สำหรับงานทวนสอบเครื่องมือ ควรพิจารณา:
- ผู้ผลิตมีการรับรอง ISO 17034 / ISO/IEC 17025 หรือไม่
เพื่อให้มั่นใจว่า CRM ผลิตและทดสอบตามมาตรฐานสากล - มีเมทริกซ์ใกล้เคียงกับตัวอย่างจริงหรือไม่
เช่น CRM ในนม ผงเวย์ น้ำผลไม้ ธัญพืช น้ำมันพืช ฯลฯ จะให้ข้อมูลที่ใกล้เคียงกับตัวอย่างจริงมากกว่าสารละลายในน้ำเปล่า - มีค่าความเข้มข้นครอบคลุมช่วงที่ต้องการใช้งานหรือไม่
เช่น ช่วงใกล้ค่ากฎหมายกำหนด (MRL) หรือช่วงที่ QC สนใจ - มีข้อมูล Uncertainty, Traceability และ Stability ชัดเจนหรือไม่
สำคัญมากสำหรับห้องแล็บที่อยู่ภายใต้ระบบ ISO/IEC 17025 - บริการหลังการขายและคำปรึกษาทางเทคนิค
มีทีมงานช่วยแนะนำการเลือก CRM ให้เหมาะกับเครื่องมือและวิธีวิเคราะห์หรือไม่
ทำไมโรงงานอาหารควรใช้สารมาตรฐานจากผู้จัดจำหน่ายที่เชี่ยวชาญ
สำหรับโรงงานอาหารที่ต้องการทั้ง คุณภาพของ CRM และ การสนับสนุนทางเทคนิค
การเลือกผู้จัดจำหน่ายที่มีประสบการณ์ด้าน สารมาตรฐาน สารเคมี และเครื่องมือวิเคราะห์ จะช่วยให้การทำงานของห้องแล็บง่ายขึ้นมาก เช่น
- ช่วยแนะนำ ประเภท CRM ที่เหมาะกับเครื่องมือ (ICP-MS, AAS, HPLC, GC-MS ฯลฯ)
- ช่วยดู ใบรับรอง (Certificate) ให้เข้าใจ และหยิบใช้ข้อมูลถูกจุด (เช่น Uncertainty, Stability, Traceability)
- มี สต็อกในไทย ลดเวลาในการรอสินค้าจากต่างประเทศ
- มีทีม เทคนิคและบริการหลังการขาย คอยตอบคำถาม
สารมาตรฐานคือหัวใจของการทวนสอบเครื่องมือในโรงงานอาหาร
หากสรุปให้สั้นและชัดเจน:
- ไม่มี CRM → ยากจะพิสูจน์ว่าผลวิเคราะห์ “ถูกต้องจริงหรือเปล่า”
- ใช้ CRM → สามารถแสดงหลักฐานเชิงตัวเลข ว่าเครื่องมือและวิธีวิเคราะห์อยู่ในสภาพพร้อมใช้งาน สอบกลับได้ตามมาตรฐาน
สารมาตรฐาน (CRM) จึงไม่ใช่แค่ “สารเคมีราคาแพง” แต่เป็น การลงทุนด้านความน่าเชื่อถือของผลวิเคราะห์
ซึ่งมีผลโดยตรงต่อ คุณภาพสินค้า ความปลอดภัยของผู้บริโภค และภาพลักษณ์ของแบรนด์โรงงานอาหาร
แนะนำสินค้าและช่องทางติดต่อสำหรับสั่งซื้อสารมาตรฐาน
หากโรงงานของคุณกำลังมองหา สารมาตรฐาน (CRM) สำหรับ
- งานตรวจโลหะหนัก
- งานตรวจวิตามิน / สารกันเสีย / Mycotoxins
- การทวนสอบเครื่องมือ ICP-MS, AAS, HPLC, GC, LC-MS/MS ฯลฯ
- การเตรียมเอกสาร Method Validation / Verification ให้สอดคล้อง ISO/IEC 17025
สามารถติดต่อขอคำปรึกษาและใบเสนอราคาได้ที่
บริษัท แอ๊กโซ เคมิคอลส์ แอนด์ เซอร์วิสเซส จำกัด (Axxo Chemicals and Services Co., Ltd.)
ผู้จัดจำหน่ายสารมาตรฐาน สารเคมี และเครื่องมือวิทยาศาสตร์สำหรับห้องแล็บอุตสาหกรรมอาหาร
- 📞 โทร: 02-346-9239, 062-417-8298
- 📧 Email: sales_chem@axxo.co.th
- 🌐 เว็บไซต์: www.axxo.co.th
- 💬 Line OA: @axxochem
ให้เราเป็นพาร์ตเนอร์ด้าน “สารมาตรฐานและเครื่องมือวิเคราะห์”
เพื่อช่วยให้ผลวิเคราะห์ของโรงงานอาหารของคุณ แม่นยำ มั่นใจ และสอบกลับได้ในระดับสากล
